Bà Aretha Franklin, một đại danh ca Mỹ, được mệnh danh là Nữ Hoàng nhạc Soul, vừa qua đời trong tháng Tám, 2018 vì bệnh ung thư tụy tạng, làm cả thế giới âm nhạc thương tiếc. Cách đây hơn chục năm, tài tử được yêu chuộng Patrick Swayze cũng qua đời vì ung thư tụy tạng. Đây là một loại ung thư nguy hiểm vì thường được tìm thấy khi đã quá trễ, không chữa được.
Tụy tạng là một tuyến nội tiết rất quan trọng vì nó tiết ra các kích tố giúp kiểm soát mực đường trong máu cũng như các phân hóa tố giúp tiêu hóa thức ăn. Ung thư tụy tạng bắt đầu trong các mô của tụy tạng - nằm ngang phía sau phần dưới của dạ dày. Ung thư tụy tạng thường lan nhanh đến các cơ quan lân cận và ít khi được tìm thấy ở giai đoạn sớm. Nhưng với người đang bị bướu tụy tạng hoặc tiền sử gia đình có ung thư tụy tạng, một số thử nghiệm có thể giúp phát hiện sớm vấn đề. Một dấu hiệu của ung thư tụy tạng là bệnh tiểu đường, đặc biệt là khi cùng một lúc, bệnh nhân bị giảm cân, vàng da hoặc đau ở vùng bụng trên, lan ra phía sau.
Triệu chứng
Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh ung thư tụy tạng thường chỉ được ghi nhận khi bệnh đã tiến triển xa. Chúng có thể bao gồm:
- Bệnh tiểu đường vừa khởi phát
- Vàng da và vàng mắt
- Đau ở vùng bụng trên, lan tỏa ra sau lưng
- Mất cảm giác thèm ăn hoặc bị giảm cân ngoài ý muốn
- Trầm cảm
- Bị cục máu đông
- Mệt mỏi thường xuyên
Khi nào nên đi khám bệnh
Nên đi khám bệnh nếu bạn bị giảm cân không giải thích được hoặc bạn bị mệt mỏi dai dẳng, đau bụng, vàng da, hoặc các dấu hiệu và triệu chứng khác làm bạn khó chịu. Nhiều tình trạng bệnh có thể gây ra các triệu chứng này, vì vậy bác sĩ có thể phải cho làm những thử nghiệm tìm những tình trạng bệnh này cùng lúc với tìm bệnh ung thư tụy tạng.
Nguyên nhân
Tụy tạng dài khoảng 6 inch (15 cm) và trông giống như một quả lê nằm nghiêng. Nó tiết ra các kích tố, kể cả insulin, giúp cơ thể bạn tiêu hóa chất đường trong các loại thực phẩm bạn ăn. Và nó sản xuất các loại nước tiêu hóa để giúp cơ thể tiêu hóa thức ăn
Ít khi có thể tìm ra nguyên nhân gây ung thư tụy tạng. Các bác sĩ đã xác định một số yếu tố, chẳng hạn như hút thuốc lá, có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh.
Ung thư tụy tạng xảy ra khi các tế bào trong tuyến tụy có những đột biến trong DNA. Những đột biến này khiến cho các tế bào phát triển không kiểm soát được và tiếp tục sống sau khi các tế bào bình thường đã chết. Những tế bào này có thể tụ thành một khối u. Ung thư tụy tạng không được điều trị sẽ lan truyền đến các cơ quan và mạch máu gần đó.
Hầu hết ung thư tuyến tụy bắt đầu trong các tế bào lót các ống dẫn chất của tuyến tụy. Loại ung thư này được gọi là adenocarcinoma tuyến tụy hoặc exocrine tuyến tụy. Hiếm khi, ung thư có thể hình thành trong các tế bào sản xuất kích tố hoặc các tế bào thần kinh nội tiết của tuyến tụy. Những loại ung thư này được gọi là khối u tế bào islet, ung thư nội tiết tụy và các khối u thần kinh tuyến tụy.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh
Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ ung thư tụy tạng bao gồm:
· Viêm mãn tính tụy tạng
· Bệnh tiểu đường
· Tiền sử gia đình có các hội chứng di truyền có thể làm tăng nguy cơ ung thư, bao gồm đột biến gen BRCA2, hội chứng Lynch và hội chứng mụt ruồi không điển hình trong gia đình-ung thư melanoma ác tính (FAMMM)
· Tiền sử gia đình có ung thư tụy tạng
· Hút thuốc
· Béo phì
· Tuổi già, vì hầu hết mọi người được chẩn bệnh sau tuổi 65
Một nghiên cứu lớn chứng minh rằng sự kết hợp của hút thuốc lá, bệnh tiểu đường lâu năm và chế độ ăn uống kém làm tăng nguy cơ ung thư tụy tạng hơn là khi những yếu tố này đứng riêng lẻ.
Biến chứng
Khi ung thư tụy tạng tiến triển, nó có thể gây ra các biến chứng như:
- Vàng da. Ung thư tuyến tụy chặn ống dẫn mật của gan nên có thể gây vàng da. Các dấu hiệu bao gồm da và mắt vàng, nước tiểu có màu đậm và phân màu nhạt. Vàng da thường xảy ra mà không có đau bụng.
Bác sĩ có thể đề nghị đặt ống nhựa hoặc ống kim loại (stent) vào ống mật để làm thông ống. Điều này được thực hiện với sự trợ giúp của một thủ thuật gọi là ERCP. Khi làm ERCP, một ống nội soi được truyền xuống cổ họng, qua dạ dày và vào phần trên của ruột non. Thuốc nhuộm sau đó được tiêm vào ống tụy và ống dẫn mật thông qua một ống rỗng nhỏ (ống thông) được truyền qua ống nội soi. Cuối cùng, hình ảnh các ống dẫn được chụp lại.
- Giảm cân. Một số yếu tố có thể gây giảm cân ở những người mắc bệnh ung thư tuyến tụy. Chính ung thư đã có thể gây giảm cân. Buồn nôn và nôn do điều trị ung thư hoặc khối u đè lên dạ dày của bạn có thể khiến bạn khó ăn và do đó giảm cân. Hoặc cơ thể của bạn có thể gặp khó khăn trong việc tiêu hóa các chất dinh dưỡng từ thực phẩm vì tụy tạng của bạn không có đủ nước tiêu hóa.
Bác sĩ có thể đề nghị cho uống enzyme tụy tạng để hỗ trợ tiêu hóa. Nên cố gắng duy trì cân nặng của bạn bằng cách ăn thêm calories vào mọi lúc, và làm cho bữa ăn dễ chịu và thoải mái nhất có thể.
- Đau đớn. Khối u đang phát triển có thể đè lên các dây thần kinh ở bụng của bạn, gây đau đớn, có thể trở nên nghiêm trọng. Thuốc giảm đau có thể giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn. Xạ trị có thể giúp ngăn chặn sự phát triển của khối u tạm thời để giúp bạn bớt đau.
Trong những trường hợp nặng, bác sĩ có thể khuyên bạn nên để cho làm thủ thuật tiêm rượu vào dây thần kinh để kiểm soát cơn đau ở vùng bụng của bạn (celiac plexus block). Thủ tục này ngăn các dây thần kinh gửi tín hiệu đau đến óc của bạn.
- Nghẹt ruột: Ung thư tuyến tụy phát triển vào thành hoặc ép vào phần đầu của ruột non (tá tràng) có thể chặn dòng thức ăn tiêu hóa từ dạ dày vào ruột. Bác sĩ có thể đề nghị đặt ống stent vào ruột non để giữ nó thông. Hoặc có thể mổ để gắn dạ dày vào một điểm thấp hơn trong ruột không bị chặn bởi ung thư.
*Phòng ngừa
Bạn có thể giảm nguy cơ ung thư tuyến tụy nếu bạn:
-Gặp một nhân viên tư vấn di truyền nếu bạn có tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư tuyến tụy. Bác sĩ có thể xem lại lịch sử sức khỏe gia đình của bạn với bạn và xác định liệu bạn có thể hưởng lợi từ xét nghiệm di truyền để tìm hiểu nguy cơ ung thư tuyến tụy hoặc các bệnh ung thư khác hay không.
- Ngừng hút thuốc. Nếu bạn hút thuốc, hãy cố gắng dừng lại. Nói chuyện với bác sĩ của bạn về các chiến lược để giúp bạn dừng lại, bao gồm nhóm hỗ trợ, thuốc và liệu pháp thay thế nicotin. Nếu bạn không hút thuốc, đừng bắt đầu.
- Duy trì cân nặng khỏe mạnh. Nếu bạn đang có một trọng lượng khỏe mạnh, hãy cố gắng duy trì. Nếu bạn cần giảm cân, hãy giảm cân chậm, ổn định - 1 đến 2 lbs một tuần. Kết hợp tập thể dục hàng ngày với việc ăn nhiều rau, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt với phần ăn nhỏ hơn có thể giúp bạn giảm cân. Một chế độ ăn uống đầy đủ các loại trái cây và rau quả nhiều màu sắc và ngũ cốc nguyên hạt có thể giúp giảm nguy cơ ung thư.
BS. Nguyễn Thị Nhuận
No comments:
Post a Comment