Sinh Hoạt và Đời Sống

Monday, November 10, 2025

60 năm Đảo chính 1-11-1963 TT Ngô Đình Diệm bị thảm sát Cù Mai Công

ĐẠI SỰ BẤT THÀNH, NGÀY LỄ ĐẪM MÁU

Trong giới Công giáo, lễ Các thánh 1-11, lễ Các linh hồn 2-11 là lễ lớn. Nếu không có ngăn trở quan trọng, giáo dân buộc phải dự lễ. Cả Tổng thống Diệm lẫn ba vị đại tá Lê Quang Tung – Bùi Dzinh – Trần Khắc Kính đều là người Công giáo nhiệt thành khó bỏ qua việc này. Thực tế sáng 2-11, ngay trong cơn dầu sôi lửa bỏng, thập tử nhất sinh, trước khi quyết định gọi điện thoại cho phe đảo chính báo nơi ẩn náu của mình, ông Diệm và bào đệ là ông Nhu vẫn bí mật dự lễ Các linh hồn ở nhà thờ Cha Tam.

Cuộc đảo chính của nhóm các tướng lĩnh, do tướng Dương Văn Minh cầm đầu, có lẽ đã tính toán cả chuyện này khi quyết định chọn ngày D cho cuộc đảo chính: 1-11-1963.

Ông Dzinh, ông Tung không chỉ Công giáo nhiều đời như dòng tộc Tổng thống Ngô Đình Diệm mà còn đồng hương Lệ Thủy (Quảng Bình), Huế với ông Diệm nên không khó để biết hai vị này rất trung thành với ông Diệm. Ông Tung còn được ông Ngô Đình Nhu giao nhiệm vụ thành lập Quân ủy Trung ương đảng Cần Lao.

Ông Dzinh và ông Kính sinh cùng năm 1929, ông Tung lớn hơn vài tuổi, cũng coi là đồng trang lứa. Cuối năm 1956, ông Tung được đích thân Tổng thống Diệm gọi vào Dinh Độc Lập phỏng vấn rất lâu, sau đó phong trung tá, đưa làm giám đốc Sở Liên lạc. Phó giám đốc là ông Kính, lúc đó mới đại úy. Sau đó sở này đổi tên Sở Khai thác địa hình.

Ngay sau đó, ông Tung đi Honolulu học khóa đặc biệt về hoạt động bí mật và xâm nhập. Ông Kính và em ông Tung là trung úy Lê Quang Triệu cũng đi Saipan (một hòn đảo thuộc đảo Guam) học về tình báo.

Ngày 15-3-1963, Tổng thống Diệm đổi Sở Liên lạc thành Lực lượng Đặc biệt, thăng ông Tung lên đại tá, tư lệnh Lực lượng Đặc biệt. Thiếu tá Trần Khắc Kính là phó. Đại tá Tung lo về hoạt động tình báo, gián điệp ở miền Bắc; việc tổ chức, huấn luyện Lực lượng Đặc biệt thuộc ông Kính.

Ông Tung cũng đồng thời là chỉ huy trưởng Lữ đoàn Liên binh Phòng vệ Phủ Tổng thống, lực lượng tinh nhuệ nhất của Quân lực Việt Nam Cộng hòa; trang bị hỏa lực rất mạnh, có cả xe tăng lẫn cao xạ bắn máy bay.

ĐẠI SỰ BẤT THÀNH

Lữ đoàn Liên binh Phòng vệ Phủ Tổng thống đóng ở thành Cộng Hòa trên đại lộ Thống Nhứt; cách Dinh Độc Lập vài trăm thước.

Lực lượng Đặc biệt và Lữ đoàn Liên binh Phòng vệ Phủ Tổng thống là nỗi ám ảnh thất bại của nhóm tướng lĩnh đảo chính với hậu thuẫn của Mỹ – như đã từng thất bại trong cuộc đảo chính năm 1960. Thậm chí, theo tác giả Nông Huyền Sơn, “một kế hoạch do Ngô Đình Nhu soạn thảo giao cho Lê Quang Tung thực hiện là sử dụng Lực lượng Đặc biệt cải trang tiếp cận tòa đại sứ Mỹ phóng hỏa, gây rối loạn an ninh rồi ám sát đại sứ Henry Cabot Lodge cùng một vài nhân vật quan trọng của tòa đại sứ Mỹ. Kế hoạch này được ấn định thực hiện trong tháng 9-1963”.

Cũng theo đó, “Không may cho ông Nhu, một sĩ quan của lực lượng đặc biệt có người yêu làm nhân viên ở tòa đại sứ đã tiết lộ kế hoạch này. Bị bại lộ, Ngô Đình Nhu rút lệnh thực hiện”.

Ngày 19.10.1963, tướng Paul D. Harkins, chỉ huy trưởng Bộ chỉ huy Viện trợ Quân sự Mỹ ở Việt Nam Cộng hòa thông báo cho Tổng thống Diệm biết ngân khoản Hoa Kỳ dành cho Lực lượng Đặc biệt bị cắt giảm. Và nhóm tướng lĩnh âm mưu đảo chính, với hậu thuẫn của Mỹ và đại sứ Mỹ Henry Cabot Lodge, Jr., ra tay trước.

NGÀY LỄ CÁC THÁNH 1-11-1963 ĐẪM MÁU

Sáng 1-11-1963, dù là thứ Sáu, nhưng do là ngày lễ Các thánh, ông Tung và ông Kính dự lễ ở nhà thờ cùng gia đình xong đã ở nhà nghỉ lễ. Đại tá Bùi Dzinh lúc ấy đang ở Sa Đéc, chỉ huy Sư đoàn 9 kiêm tư lệnh Khu 42 chiến thuật.

Cũng trong buổi sáng này, tại Bộ Tổng tham mưu (nay là Bộ Tư lệnh Quân khu 7) sát bên vùng Ông Tạ, nhóm tướng lĩnh làm đảo chính chính thức bắt tay vào kế hoạch: gởi danh sách các sĩ quan ủng hộ Tổng thống Diệm “phải mời cho bằng được” đến Bộ Tổng tham mưu họp, trong đó có đại tá Lê Quang Tung – chỉ huy Lực lượng Đặc biệt, trung tá Nguyễn Ngọc Khôi – tư lệnh Lữ đoàn Liên binh Phòng vệ Phủ Tổng thống. Ông Khôi gốc Quảng Trị, Công giáo; cùng khóa 3 Võ bị Đà Lạt với đại tá Bùi Dzinh. Lý do triệu tập: Nghe nói có một cuộc đảo chính Tổng thống Diệm nên trung tướng Trần Văn Đôn, quyền tổng tham mưu trưởng triệu tập tất cả các vị tư lệnh mọi quân binh chủng và giám đốc nha, sở ở Sài Gòn về họp ở Bộ Tổng tham mưu.

Trước đó, nhóm tướng lĩnh đảo chính đã tạo tin giả: “Việt cộng đang tập trung quân ở Hố Bò, Củ Chi, chuẩn bị tấn công Sài Gòn”. Lực lượng Đặc biệt của đại tá Tung đã bị điều ra đây. Sư đoàn 5 Bộ binh về bảo vệ Đô thành Sài Gòn. Tổng thống Diệm không ngờ tư lệnh Sư đoàn 5, đại tá Nguyễn Văn Thiệu (sau là tổng thống nền Đệ nhị Cộng hòa) thuộc nhóm tướng lĩnh làm đảo chính.

Tại cuộc họp, một quyết nghị của Hội đồng Quân nhân Cách mạng, do trung tướng Dương Văn Minh lam chủ tịch đã được công bố: “Truất phế ông Ngô- Đình-Diệm và bãi bỏ chế độ Tổng-thống” (nguyên văn).

Năm sĩ quan đứng lên phản đối là đại tá Lê Quang Tung, đại tá Cao Văn Viên – chỉ huy Lữ đoàn Nhảy dù, đại tá Huỳnh Hữu Hiền – Không quân, trung tá Nguyễn Ngọc Khôi, thiếu tá Nguyễn Đức Xích – tỉnh trưởng Gia Định. Theo tác giả Nông Huyền Sơn, ông Tung “trợn mắt”: “Tụi bây đeo lon, mặc áo, thụ hưởng phú quí, lạy lục để được Tổng thống Diệm ban ơn mà nay lại giở trò bất nhân bất nghĩa…”. Đại tá Tung “chưa dứt câu đã bị đại úy Nguyễn Văn Nhung kè vai, khóa tay lôi xểnh ra khỏi phòng họp. Một nhóm Quân cảnh khác cưỡng bức ba người còn lại (trừ đại tá Cao Văn Viên) đi theo đại úy Nhung (sĩ quan tùy viên tướng Dương Văn Minh)” đưa sang tạm giam trong phòng “cô lập các sĩ quan chống đối”. Chiều 1-11, em đại tá Tung là thiếu tá Triệu – tham mưu trưởng Lực lượng Đặc biệt đến Bộ Tổng tham mưu tìm anh cũng bị tạm giữ.

Theo đại tá Phạm Bá Hoa, lúc đó là đại úy, người được thiếu tướng Trần Thiện Khiêm yêu cầu gọi điện thoại “mời” các tướng tá về họp và có mặt ở buổi họp đó nói ông Tung bị Quân cảnh gác phòng họp còng tay đưa ra ngoài bắn chết. Nhưng cũng có thông tin nói tối 1-11-1963, Nguyễn Văn Nhung đưa hai anh em ông Tung và Triệu ra nghĩa trang Bắc Việt tương tế bên cạnh Bộ Tổng tham mưu, cùng một quân cảnh dùng lê đâm chết, vùi xác vào một đống cỏ rác. Đến giờ vẫn còn ý kiến khác nhau về chuyện này.

Trước cuộc họp, sáng 1-11, đại tá Hồ Tấn Quyền – tư lệnh Hải quân đã bị hai sĩ quan thuộc quyền lừa rời Bộ Tư lệnh Hải quân đi Biên Hòa mừng sinh nhật ông và sát hại ở Thủ Đức.

Trước đó, chiều 1-11-1963, Tổng thống Diệm đã ra lệnh cho “các đại đơn vị và các đơn vị quân đội, các lực lượng địa phương” về “giải phóng Thủ đô”. Hồ sơ lưu trữ của Quân đội Việt Nam Cộng hòa ghi chú: “Trong số này có gọi đại tá Bùi Dzinh và thiếu tướng Cao đem 4 tiểu đoàn về giải phóng Thủ đô vào 4 giờ chiều ngày 1-11-1963”. (Thiếu tướng Cao không rõ ai, có lẽ là Huỳnh Văn Cao – tư lệnh Quân đoàn IV, một trong số ít tướng trung thành với ông Diệm).

Nhận lệnh, đại tá Bùi Dzinh đã lập tức điều động Trung đoàn 15 thuộc Sư đoàn 9 bộ binh và một pháo đội của Tiểu đoàn 9 pháo binh về Sài Gòn phản đảo chính. Đây là lần thứ hai ông tham gia phản đảo chính. Trước đó, khi là tư lệnh phó Sư đoàn 21, ông đã cùng đại tá tư lệnh Trần Thiện Khiêm đưa Sư đoàn 21 từ miền Tây về Sài Gòn ứng cứu Tổng thống Ngô Đình Diệm, phản đảo chính thành công trước nhóm sĩ quan do đại tá Nguyễn Chánh Thi (chỉ huy trưởng Lữ đoàn Nhảy dù) cầm đầu tổ chức đảo chính ngày 11-11-1960.

Lần này, ông Khiêm lại thuộc phe đảo chính. Và đại tá Nguyễn Hữu Có thuộc phe đảo chính đã dàn lính Sư đoàn 7 bộ binh chặn ở ngã ba Trung Lương sau khi ra lệnh cho tỉnh trưởng Định Tường – trung tá Nguyễn Khắc Bình rút hết phà tại bến bắc Rạch Miễu và Mỹ Thuận về bờ phía Mỹ Tho để ngăn Sư đoàn 9 vượt sông Tiền.

Trong lúc này, đến tối 1-11, dù cả chỉ huy trưởng (Lê Quang Tung) lẫn tư lệnh (Nguyễn Ngọc Khôi) bị bắt giữ, binh sĩ Liên đoàn Phòng vệ Phủ Tổng thống với trang bị mạnh vẫn kháng cự lực lượng đảo chính rất quyết liệt bằng đại bác và đại liên, thậm chí còn đưa một đại đội tái chiếm (không thành công) Đài Phát thanh Sài Gòn gần đó vốn đã bị lực lượng đảo chính do đại tá Phạm Ngọc Thảo tấn công, chiếm giữ.

Sự kháng cự này tạo điều kiện cho 20g30 tối 1-11, Tổng thống Ngô Đình Diệm, cố vấn Ngô Đình Nhu và hai đại úy tùy viên lặng lẽ rời Dinh Gia Long vô Chợ Lớn…

ĐẢO CHÁNH 1/11/63: ĐÚNG HAY SAI?

https://diendantraichieu.blogspot.com/2025/11/bai-411-ao-chanh-11163-ung-hay-sai.html#more

Tuần qua đánh dấu kỷ niệm 62 năm quân lực VNCH đảo chánh, giết TT Ngô Đình Diệm và ông em, cố vấn Ngô Đình Nhu, thay đổi lịch sử miền Nam VN.

Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua, nhưng toàn bộ biến cố vẫn còn sống nguyên vẹn trong đầu óc những người đủ 'già' đã trải qua, sống trong những ngày lịch sử đó. Và cho đến nay, cuộc chính biến đó vẫn còn là đề tài tranh cãi sôi nổi mỗi khi được nêu lên.

Nhân dịp này, DĐTC phá lệ, không bàn về thời sự chính trị Mỹ, mà xem lại trang sử không vui của đất nước.

Đây là đề tài nhạy cảm, không bao giờ đạt được sự nhất trí của tất cả, mỗi lần nêu lên là sẽ có tranh cãi, tùy góc độ nhìn. Bài này tất nhiên sẽ gây tranh cãi vì phản ảnh quan điểm của một cá nhân, có nhiều người đồng ý, cũng có nhiều người không chia sẻ quan điểm, sẽ có tranh cãi nếu không công khai trên diễn đàn thì cũng giữa những bạn bè ngồi nói lại chuyện cũ. DĐTC nhìn nhận mọi người đều có quyền khác biệt quan điểm cũng như hoàn toàn có quyền lên tiếng bảo vệ cái nhìn của mình, chỉ xin mọi người đủ bình tĩnh, tranh luận trong ôn hoà, lịch lãm, không bao giờ quên tất cả chúng ta dù sao cũng vẫn chia sẻ dòng máu Việt hết, và dù sao cũng không thay đổi được lịch sử, thay đổi những gì đã xẩy ra thật.

Trở lại câu chuyện đảo chánh.

Nhận định một biến cố chính trị luôn luôn tùy thuộc thời điểm: ngay trong lúc biến cố xẩy ra mà kẻ này tạm gọi là cách nhìn nhất thời, hay sau đó một thời gian, nhìn ngược lại xem hậu quả biến cố như thế nào trong lâu dài. Bây giờ, hơn 60 năm sau, ta thử nhìn lại một cách điềm tĩnh, không phải trong không khí sôi sục của những ngày biến loạn.

Lịch sử đã và sẽ coi TT Ngô Đình Diệm là một người vĩ đại, có công thật lớn với tổ quốc, mà không ai có thể phủ nhận được. Đồng thời, ông cũng không phải là thần thánh siêu việt hoàn hảo không bao giờ sai lầm. Trái lại, chính ông đã phạm phải những sai lầm khổng lồ đưa đến cái chết thật đáng tiếc của anh em ông và đại họa cho cả nước.

Trong bối cảnh lịch sử của VN thời đó, không ai có thể phủ nhận cái công, cái tài của ông Diệm, đã lôi VN ra khỏi vực sâu do thực dân Pháp và đám tay sai vô tài và trụy lạc Bảo Đại để lại. Khi nhận trọng trách thủ tướng, từ Mỹ về nước, ông Diệm đã thừa hưởng một đất nước khó có thể thê thảm hơn, phải nói là khó tuyệt vọng hơn. Cầm đầu bởi ông vua không sống ở VN mà bận ngủ với gái bên Hồng Kông, bên Pháp,..., qua những nội các bù nhìn, nô lệ các đại quan Phú Lăng Sa. Chính trị chia năm xẻ bẩy, với các giáo phái Bình Xuyên, Cao Đài, Hòa Hảo hùng cứ như thời thập nhị sứ quân, chưa kể những 'chiến khu tự trị' của các đảng phái như VNQDĐ, Đại Việt,... Quân đội quốc gia mới được thành lập chẳng những thiếu kinh nghiệm chiến trường, thiếu thốn súng đạn, mà lại bối rối trong lựa chọn chống Pháp hay chống cộng.

Vừa lãnh cái 'bãi rác' đó chẳng bao lâu, chưa kịp làm gì thì lại bị lãnh búa qua việc chia đôi đất nước, với cộng sản Việt Minh chiếm một nửa nước, cả triệu dân BV bỏ của chạy lấy người, di cư vào Nam. Mà cái đại họa trước mắt là Hòa Ước Geneve lại ấn định sẽ có tổng tuyển cử thống nhất đất nước chỉ hai năm sau, là bình phong che đậy cái thảm bại của quân Pháp, một thứ mà sau này Mỹ gọi là 'decent interval', một khoảng cách coi được để dâng cả nước vào tay Hồ Chí Minh, mà không quá mất mặt. Làm sao trong hai năm có thể dựng sống lại cái thây ma -hay cái bãi rác- Nam VN do Bảo Đại và các đại quan Pháp để lại. Mà có dựng lại được thì nhân danh tự do, dân chủ, cũng không có cách nào thắng được BV đông dân hơn, lại nằm trong vòng tay sắt của VC. Không ai quên việc năm 1945, cán bộ CS Việt Minh đã 'giúp' nông dân ít học hay mù chữ bỏ phiếu bầu quốc hội đưa đến việc các đại cán VM lãnh trên 90% phiếu gần hết. Thực tế ai cũng nhìn thấy là ông Diệm được trao cho trách nhiệm dọn dẹp bãi rác Nam Việt cho sạch để Hồ Chí Minh vào hưởng, dọn cỗ cho VC xơi, không hơn không kém.

Thế đấy, nhưng ông Diệm đã mang lại phép lạ, chỉ trong một năm đầu, đã ổn định tình hình, tiêu diệt trọn vẹn đám cướp Bình Xuyên của Bẩy Viễn, các giáo phái hỗn độn, củng cố quân lực, tạo nơi ăn chốn ở cho cả triệu dân Bắc di cư, chặn cái tổng tuyển cử cuội, cho miền Nam một cơ hội trở thành một tiểu 'đại cường' trong vùng Đông Nam Á. Nam VN trở thành một cái gương 'dựng nước lại từ đống tro tàn' được sự ngưỡng mộ của cả thế giới, nhất là những xứ chậm tiến mới thoát nạn đô hộ của các cường quốc thực dân Tây Âu đã bóc lột các xứ bị đô hộ tới xương tủy.

Nhiều người sẽ giải thích nam VN thành công là nhờ Mỹ giúp. Nhưng lịch sử, nhất là qua ngày 30/4/75, rồi sau này qua chiến tranh Afghanistan, đã phơi bày ra rõ ràng giới hạn của sự can thiệp, 'cứu giúp' của đại cường Mỹ. Thực tế là dưới thời ông Diệm, Mỹ chỉ can thiệp qua việc yểm trợ tiền bạc, ngoài ra, người ra chính sách, săn tay áo lên dựng lại nước vẫn chính là ông Diệm, không thể chối cãi được.

Một điều hiển nhiên: ông Diệm chẳng những là một nhà lãnh đạo tài ba, mà còn là gương sáng về đạo đức, thanh liêm và tinh thần yêu nước. Những đặc tính mà càng về sau, càng trở nên hiếm hoi trong đất nước chúng ta, để rồi bây giờ đã biến mất hoàn toàn, hơn nửa thế kỳ sống trong 'thiên đường xã nghĩa', chẳng còn ma nào yêu nước, trong sạch không tham nhũng.

Chuyện đáng tiếc đưa đến đại họa cho đất nước là dù sao thì ông Diệm cũng không phải là thánh sống hoàn hảo, mà chỉ là một người, tuy hơn người, nhưng vẫn đầy thiếu sót, sai lầm, đầy đủ hỷ nộ ái ố.

Trước sự thành công ngoài dự đoán của tất cả, ông Diệm đã lên cơn 'say sóng', tự tin quá đáng, tự coi mình là thiên tài, nhận được thiên mệnh cứu nước, trở nên tự cao tự đại quá đáng, tự cho mình hoàn hảo, nghĩ đúng, nói đúng, làm đúng, đi con đường đúng, trong khi tất cả những người khác ý đều sai, đều làm chuyện phá nước, hại nước, kể cả những người đã xả thân cho đất nước trong các đảng hay phong trào chính trị chống Pháp và chống cộng, từ Quốc Dân Đảng tới Đại Việt,... Cái tự tin của ông Diệm chỉ mở cửa cho anh em thân cận trong gia đình và một đám lâu la tay sai, gọi dạ bảo vâng như đám thái giám quanh hoàng đế. Và chính cái 'dựa hơi', lạm dụng của gia đình và đám tay sai đã kéo ông Diệm vào vũng lầy độc tài quan liêu gia đình trị, khiến ông dần dần mất hết hậu thuẫn của quần chúng.

Cuối trào, trong cuộc khủng hoảng với Phật giáo, ông Diệm đã để cho ông anh Giám Mục Thục và ông em cố vấn Nhu và bà la-sát vợ ông Nhu thao túng, quậy tung chính trường, lấy những quyết định thất sách khiến cả nước chống đối. Vốn không phải là người kỳ thị tôn giáo, chủ trương đè bẹp Phật giáo, nhưng ông Diệm đã yếu đuối để anh em lạm quyền, đưa đến việc ông Diệm bị hiểu lầm, tố cáo là muốn đàn áp Phật giáo để bành trướng Công giáo, khiến ông mất hậu thuẫn trong nước cũng như trên khắp thế giới.

Đi xa hơn chuyện chống đối của khối Phật giáo, các biện pháp ông em Nhu tung ra để ổn định tình hình, đã như những giọt nước làm tràn ly, trầm trọng hóa sự chống đối của quần chúng và cả quân đội khi ông Nhu mang đảng Cần Lao vào quân đội, cho một trung tá 'Quân Ủy Trưởng' có quyền ra lệnh cho các tướng (Trung tá Quân Ủy Trưởng đó sau 63, chạy qua Paris, trở mặt, theo VC, công khai gia nhập Hội Việt Kiều Yêu Nước). Và nguy hại hơn xa, ít thì cũng lơ là cuộc chiến sinh tử chống CSBV xâm lang chiếm miền Nam, nhiều là giúp đám du kích khố rách áo ôm VC đi từ chiến thắng này tới thành công nọ trên mặt trận chính trị và quân sự.

Đưa đến tình trạng các tướng lãnh quân đội lo sợ thảm họa mất nước trong nay mai vào tay CSBV, nếu không thay đổi gì. Ông Diệm, từ vai trò 'cứu thế' biến thành chìa khoá có thể mở cửa cho CSBV chiếm cả miền Nam trong nay mai. Nhu cầu trước mắt mấy ông tướng là phải thay thế ông Diệm để cứu nước khỏi rơi vào tay CSBV.

Việc lật đổ ông Diệm có cần thiết không? Có chính danh không?

Việc lật đổ, thay thế ông Diệm là giải pháp cuối cùng, trở nên cần thiết khi ông Diệm mất hết hậu thuẫn của dân, mà đi xa hơn nữa, dân cả nước đã công khai nổi lên chống ông Diệm. Chiến tranh VN không phải chỉ là một chiến tranh thuần túy quân sự, mà còn là một cuộc chiến tranh thủ nhân tâm, mong được hậu thuẫn của toàn dân. Một khi mà dân cả nước nổi lên chống TT, thì TT không thể nào tiếp tục 'trị vì' và việc TT ngồi nắm quyền biến thành lý cớ quá tốt và tiện lợi cho CSBV tuyên truyền chống miền Nam.

Dân miền Nam VN có chống chế độ Diệm không? Nhiều người ủng hộ ông Diệm bây giờ đã cố viết lại lịch sử, quả quyết ông Diệm không hề mất hậu thuẫn của dân, mà chỉ bị đảo chánh vì Mỹ muốn thay 'gia nô', và vì các tướng có quá nhiều tham vọng cá nhân. Đúng là viết lại lịch sử.

Tất cả những người đã sống thời đó, đủ hiểu biết, đều thấy rõ ông Diệm chẳng những đã mất hậu thuẫn của dân, mà còn bị dân chống đối rất mạnh. Khi tất cả sinh viên, học sinh từ Huế xuống tới Sàigòn xuống đường biểu tình, bãi học, để nói lên tiếng nói chống ông Diệm, khi tất cả các báo bị kiểm duyệt, đục bỏ cả trang báo, khi vô số bà già tay không kéo giây kẽm gai bằng sắt nhọn, đánh nhau với cảnh sát dã chiến với đầy đủ súng ống, dùi cui, khi hàng loạt sư già trẻ, nam nữ sẵn sàng tự thiêu, thì không thể nói ông Diệm vẫn còn hậu thuẫn của dân. Càng không thể nói cả nước đã bị CS nằm vùng thao túng. Việc tố cáo các sư -nhất là Thích Trí Quang- là VC chỉ là những đòn đánh vớ vẩn, vô căn cứ, chụp mũ rẻ tiền, nghèo nàn trí tưởng tượng, vì vấn đề phức tạp hơn nhiều. Thích Trí Quang là một ông sư với tham vọng trần tục quá lớn, muốn làm một 'Khomenei' của VN, đứng trên tranh chấp quốc-cộng, dĩ nhiên bị VC khai thác, nhưng chưa ai thấy bằng chứng thuyết phục nào về việc TTQ là VC. Không ai có thể chối cãi VC có len lỏi vào khai thác việc chống đối ông Diệm, nhưng nói tất cả đều do VC chỉ đạo từ trên xuống dưới là tôn vinh VC quá đáng khi đám cán ngố vẫn chỉ là đám cán ngố, không phải là siêu nhân tài giỏi tới vậy.

Trong hoàn cảnh đó, sự hiện diện của ông Diệm đương nhiên đã không còn là một rào cản chống CSBV nữa, mà đã biến thành một thứ thảm trải đường cho chiến thắng cuối cùng của CSBV. Và việc lật đổ ông Diệm trở thành cần thiết. Dĩ nhiên, nếu ông Diệm đủ ý thức và đủ uyển chuyển, có thể thay đổi chính sách, để ý hơn đến hậu thuẫn của dân thì đó là con đường lý tưởng ai cũng muốn và ai cũng hy vọng. Nhưng như trên đã bàn qua, những thành công vượt bực của ông Diệm đã đẩy ông vào thế 'say men chiến thắng', tự tin quá đáng, cương quyết giữ vững lập trường, không chịu thay đổi hay cải cách, cải tổ chính quyền. Trước thái độ cứng rắn một chiều đó, thay đổi chính quyền bằng bạo lực là giải pháp cuối cùng, khó tránh.

Ngay trong ngày 1/11, khi cuộc đảo chánh đang tiến hành, phản ứng của dân chúng cũng nói lên hết sức đầy đủ tính chính danh của cuộc đảo chánh. Dân chúng, nhất là thế hệ trẻ sinh viên, tự ý đổ xô xuống đường với những khuôn mặt hả hê vui mừng nhất, hoan nghênh quân đội, kéo đổ tượng Hai Bà Trưng mà nhiều người cho là tượng bà Nhu và con gái. Người dân Sàigòn đổ xô xuống đường, mang hoa, mang nước uống và thực phẩm đến tặng các quân nhân tham gia đảo chánh, các tướng lãnh được tung hô như đại anh hùng dân tộc. Tất cả tự phát từ lòng dân, không ai chối cãi hay viết lại lịch sử được. Cứ nhìn hình ảnh dân Sàigòn trong ngày đảo chánh 1/11/1963, rồi so sánh với ngày VC chiếm Sàigòn ngày 30/4/75 thì thấy ngay người dân nghĩ gì.

Bây giờ, những người ủng hộ TT Diêm, vẫn ra rả sỉ vả các tướng đảo chánh, bôi bác họ, chẳng hạn tố cáo họ đảo chánh vì vài trăm đô, nhưng sự thật lịch sử, khi đó toàn thể quân đội (với cả mấy chục ông tướng tư lệnh vùng, tư lệnh binh chủng, gốc bắc, trung và nam, theo Phật giáo, theo Công giáo), đã hoàn toàn mất tin tưởng vào ông Diệm, ngoại trừ một nhúm 3-4 sĩ quan trong số cả mấy ngàn sĩ quan QLVNCH.

Tóm lại, trong bối cảnh của tình hình chung khi đó, cuộc đảo chánh là cần thiết, được sự ủng hộ nhiệt tình của toàn dân, và được lãnh đạo bởi các tướng nghiêm chỉnh, thật tình lo cho đất nước, lo cho tình trạng chiến tranh chống xâm lăng của CSBV.

HẬU QUẢ DÀI HẠN

Trên nguyên tắc cũng như trên thực tế, cuộc đảo chánh bùng nổ một cách miễn cưỡng như phương tiện cuối cùng để miền Nam còn cơ hội chống đỡ hữu hiệu cuộc xâm lăng của CSBV với hậu thuẫn của cả đại tập đoàn CS quốc tế. Thế nhưng giải pháp thay thế đã không có, hay chính xác hơn, có mà còn tệ hơn cái bị thay thế. Các tướng lãnh có đầy đủ nhiệt huyết và hậu thuẫn ngay lúc ban đầu để lãnh đạo cuộc chiến sống còn của đất nước, nhưng đáng tiếc thay, đúng như các cụ đã dạy, các tướng chủ mưu cũng như lãnh đạo cuộc đảo chánh đã phơi trần sự thật cho quần chúng thấy rất sớm, chỉ là những tay 'võ biền hữu dũng vô mưu', có tâm nhưng không có tài lãnh đạo chính trị, không kiểm soát nổi đám tướng tá chiến hữu, nói chi tới lãnh đạo cả nước. Cái chất keo 'huynh đệ chi binh' gắn chặt họ vào với nhau tan ra nước lã sau khi ông Diệm bị giết, đưa đến tình trạng các tướng, chẳng ai phục ai, ai cũng đầy tự tin mình giỏi hơn ai hết, thi nhau đảo chánh, chỉnh lý, chỉ nhắm đáp ứng tham vọng cá nhân mà chẳng ai cần biết quyền lợi tối thượng của đất nước, chẳng ai còn nhớ CSBV đang tấn công chiếm cả nước.

Dịp may ngàn năm một thuở, cờ vào tay, các tướng lãnh quên bẵng đất nước để chỉ lo cho tham vọng cá nhân, đưa đến tình trạng để VC đi từ chiến thắng này tới chiến thắng kia, đe dọa mất nước trong vài tuần. Bất cần biết, ta cứ nhắm mắt lo cho địa vị cá nhân trước, VC đã có... Mỹ lo. Mà quả thật, tình hình trở nên nguy cấp tới độ Mỹ phải nhẩy vào cứu nguy khẩn cấp. Ở đây, quý độc giả có thể tranh cãi bất tận về việc Mỹ nhảy vào cuộc vì nhu cầu khẩn cấp cứu Nam VN hay vì tham vọng đế quốc muốn nắm toàn quyền quyết định về cuộc chiến, kẻ này không tranh luận về đề tài này. Chỉ biết là ngay sau khi đảo chánh thành công, miền Nam VN đã rơi vào tình trạng loạn sứ quân, với các tướng tranh dành quyền hành, tuyệt nhiên quên bẵng hay bất cần biết mối đe dọa của CSBV. Đi vận động, tìm đồng minh để đảo chánh chiếm hết thời gian của các tướng, đáng lẽ phải dành cho cuộc chiến chống CSBV. Một ông tướng chỉ huy được vài xe thiết giáp là mau mắn mang xe tăng vào thủ đô để chiếm quyền, một ông tướng khác có được vài ba chiếc máy bay, vội dọa thả bom giết lính mình để giành lấy quyền cho mình. VC rung đùi mang cán bộ vào tiếp thu các làng xã bỏ ngỏ vì lính đang ở Sài gòn bận chuyện 'chỉnh lý'.

Tình trạng thê thảm đó, khiến Mỹ bắt buộc -hay giúp Mỹ có lý do chính đáng- can thiệp trực tiếp, đổ TQLC vào Đà Nẵng, mở đầu cho việc bơm nửa triệu lính Mỹ vào cuộc chiến. Nhưng việc Mỹ can thiệp, tuy cứu được Nam VN trong nhất thời, đã biến cuộc chiến xâm lăng của CSBV thành một 'cuộc chiến chống xâm lăng của đế quốc Mỹ thay thế thực dân Pháp'. Nếu người dân chất phác không tin hẳn tuyên truyền của VC thì ít ra họ cũng thắc mắc đắn đo, đặt câu hỏi.

Chúng ta mất phần lớn chính nghĩa. Trong một cuộc chiến bảo vệ đất nước chống xâm lăng của CSBV và tay sai 'Mặt Trận Giải Phóng' mà người dân chất phác lại thấy lính ngoại quốc đánh giết lính VN, trong đó có chính thân nhân, bạn bè, con cái họ. Chuyện này, ông cựu quan lại Diệm đã thấy rõ hơn ai hết, từ đó đã công khai chống việc Mỹ mang quân vào Nam VN trực tiếp can thiệp vào cuộc chiến. Ông Diệm hiểu tâm lý quần chúng VN hơn xa mấy ông Kennedy và Johnson ngồi trong Tòa Bạch Ốc cách VN nửa trái đất. Không phải họ mù tịt không hiểu gì, nhưng họ cân nhắc quyền lợi của chính nước Mỹ của họ, và giống như bất cứ người Mỹ nào khác, luôn luôn đầy đủ tự tin chỉ có mình mới làm nên chuyện, tất cả mọi người khác đều không bằng ta, đúng trong truyền thống văn hóa Mỹ.

Để rồi chúng ta mất luôn cả nước.

Tóm lại, ông Diệm về nước đã thành công ngoài mọi dự đoán, phải công nhận đã là một 'cứu tinh dân tộc', vực miền Nam VN dậy từ đống tro tàn do thực dân Pháp và ông vua chơi bời bù nhìn Bảo Đại để lại. Nhưng thành công và quyền lực trong tay đã biến thái ông Diệm từ một người thật tình yêu nước lo cho dân trở thành một người yêu chính mình và lo cho chính mình và gia đình mình. Gia đình trị độc đoán trở thành cái mộc bảo vệ cái ghế ông Diệm ngồi.

Việc thay đổi chế độ, thay người lãnh đạo trở nên thiết yếu, chuyện sống còn của đất nước.

Cái không may cho đất nước là những người thay thế ông Diệm lại thiếu khả năng, trong khi lại quá dư thừa tham vọng cá nhân, hành động vô trách nhiệm nhất khi sẵn sàng trao cho Mỹ trách nhiệm chống xâm lăng của CSBV để chỉ chú tâm vào việc dành quyền lực cho chính mình. Mà cái mỉa mai đau lòng nhất là cái quyền lực mà mấy ông tướng tranh dành, chỉ là quyền lực hão khi người Mỹ thực sự nắm hết quyền quyết định mọi chuyện, từ tài chánh tới quân sự. Số phận xứ ta nằm trong tay những người không xứng đáng. Không phải tất cả các tướng đều đáng trách. Trong khi các tướng tài thanh liêm như Cao Văn Viên, Đỗ Cao Trí,... tránh né dính đáng vào chính trị, vào các chỉnh lý, thì vai trò lãnh đạo đất nước rơi vào tay đám tướng nhiều tham vọng cá nhân nhưng bất tài như Nguyễn Khánh, Nguyễn Cao Kỳ, Nguyễn Chánh Thi,... tài cán chỉ đáng làm xã trưởng, nhưng lại coi trời bằng vung, coi quyền hành như cái giải thể thao phải đoạt cho bằng được, coi dân như khán giả ngồi coi trận đấu. Đám tướng tá trẻ có tâm, có tài, yêu nước như Ngô Quang Trưởng, Nguyễn Khoa Nam, Lê Minh Đảo, Lê Văn Hưng,... thì khi đó còn quá trẻ, vai vế còn quá thấp. Cái thảm họa của miền Nam VN là các biến cố lớn như đảo chánh, chiến tranh, ... xẩy ra quá sớm, nếu xẩy ra một chục năm sau, khi các tướng thế hệ sau nổi lên, thì trang sử VN đã được viết khác hoàn toàn.

Nôm na ra, cuộc đảo chánh lật đổ ông Diệm là cần thiết, nhưng cũng là một sai lầm. Sai lầm không phải trong việc lật đổ ông Diệm, mà sai lầm ở điểm tất cả các tướng lãnh cũng như các chính khách dân sự được các tướng trao cho trách nhiệm điều hành đất nước, tất cả chẳng ai đủ tài, đủ uy để thay thế ông Diệm, ông Nhu và các phụ tá của họ. Bỏ qua những tướng tuồng chèo hát bộ như một Nguyễn Cao Kỳ mặc đồ bay đen, đeo khăng quàng tím, với súng lục lủng lẳng bên hông như cao bồi trong những phim cao bồi rẻ tiền Mỹ, ăn nói bừa bãi vô ý thức nhất, xử thế như một đại ca băng đảng hơn là một thủ tướng hay tư lệnh binh chủng, các tướng chủ chốt trong cuộc đảo chánh cũng chẳng khá hơn bao nhiêu. Tướng Dương Văn Minh đi vào lịch sử như ông tướng đã được kêu gọi cứu nước hai lần, để rồi trở thành ông tướng độc đáo đã khai tử nước hai lần, cả Đệ Nhất lẫn Đệ Nhị Cộng Hòa đều cáo chung dưới tay ông Minh. Tướng Trần Văn Đôn, người chủ chốt trong cuộc đảo chánh, lại là ông tướng 'Tây con' nổi tiếng không phải nhờ tài cầm quân mà nhờ tài tán gái, có thời bị đồn là kép của bà Nhu.

Cuộc đảo chánh hoàn toàn chính đáng, chính danh, và cần thiết. Cái chết của anh em ông Diệm-Nhu thật ra không cần thiết, không chính đáng, là một tội lớn của tướng Dương văn Minh là người đã lấy quyết định đó. Điều đáng tiếc lớn hơn nữa là những tướng đảo chánh không đủ bản lãnh, tài năng và uy tín để thay thế TT Diệm, biến đảo chánh thành một sai lầm lịch sử đưa đến mất nước 12 năm sau.

12 năm là một thời gian quá dài để có thể nói một cách thuyết phục các ông tướng đảo chánh phải chịu trực tiếp trách nhiệm mất nước, nhưng nói cho cùng, ta mất nước vì Mỹ bất tài đã can thiệp. Khi Mỹ kiểm soát từng cắc tiền viện trợ, kiểm tra từng viên đạn, chỉ đạo từng trận đánh, thì nếu thành công đó là công của Mỹ, thất bại chỉ có thể là lỗi của Mỹ không hơn không kém. Nhưng việc để cho Mỹ can thiệp và nắm nhiều quyền như vậy là lỗi của các tướng đã không cản vì bận tranh dành quyền hành lẫn nhau. Lịch sử sẽ xác nhận lỗi lớn nhất của các ông tướng là đã đặt tham vọng cá nhân lên trên quyền lợi đất nước, bán cái cho Mỹ trách nhiệm bảo vệ đất nước trong khi biết rất rõ Mỹ làm hay không làm chuyện gì đều theo nhu cầu và quyền lợi của nước Mỹ, không phải theo nhu cầu và quyền lợi của nước Việt ta. Những ông tướng phường chèo suốt ngày lo chỉnh lý, tìm quyền lực như Nguyễn Khánh, Nguyễn Chánh Thi, Nguyễn Cao Kỳ đều là những người vô trách nhiệm, là tội đồ dân tộc. Thay thế ông Diệm là việc cần thiết, đáng tiếc là những người thay thế không khá hơn mà còn tệ hơn xa.

Câu hỏi nếu các tướng không đảo chánh ông Diệm thì đất nước sẽ ra sao, là loại câu hỏi giả tưởng hoàn toàn vô ích vì sẽ không bao giờ có câu trả lời thỏa đáng cho tất cả mọi người.

Bây giờ, dù sau hơn 60 năm, có thể vẫn chưa đủ để đánh giá đúng mức công và tội của ông Diệm, cũng như công và tội của các tướng được, vì những người của thời đó vẫn nhiều người còn sống, chắc phải đợi một hai thế hệ nữa lịch sử mới phán xét ít chủ quan hơn và công bằng hơn. Mà cũng phải nói ngay, trách nhiệm viết lại lịch sử cho chính xác là trách nhiệm của những thế hệ tị nạn sau, chứ dĩ nhiên không ai có thể tin được lịch sử do VC viết, bất kể qua tài liệu tuyên truyền của VC hay qua... Wikipedia.

Trong toàn bộ câu chuyện, việc đáng than phiền vì đáng buồn nhất là người dân, những người chịu hậu quả trực tiếp của mọi chuyện xẩy ra trong hậu trường chính trị tại Sàigòn và Hoa Thịnh Đốn, lại tuyệt đối chẳng có tiếng nói gì. Thân phận 'dân ngu khu đen' là vậy.

Tuesday, October 28, 2025

Sanae Takaichi[a] (born 7 March 1961) is a Japanese politician who is the Prime Minister of Japan and President of the Liberal Democratic Party

Sanae Takaichi^[a] (born 7 March 1961) is a Japanese politician who is the Prime Minister of Japan and President of the Liberal Democratic Party since October 2025. She is the first woman to hold either of these positions, as well as the first person from Nara Prefecture. A member of the House of Representatives from 1993 to 2003 and since 2005, she also held several ministerial posts during the premierships of Shinzo Abe and Fumio Kishida.

Born and raised in Yamatokōriyama, Nara, Takaichi graduated from Kobe University and worked as an author, legislative aide, and broadcaster before beginning her political career. Elected as an independent to the House of Representatives in the 1993 general election, she joined the Liberal Democratic Party (LDP) in 1996. A protégé of Prime Minister Abe, she held various positions during Abe's premiership, most notably as Minister for Internal Affairs and Communications. She was a candidate in the 2021 LDP leadership election, but was eliminated before the runoff, placing third. From 2022 to 2024, during Fumio Kishida's premiership, she served as Minister of State for Economic Security. Takaichi made her second run for the party leadership in the 2024 leadership election, where she came in first in the first round but narrowly lost in a runoff to her predecessor Shigeru Ishiba. She eventually ran again in the 2025 leadership election for the third time and placed first in both rounds of voting, defeating Shinjirō Koizumi, and becoming the party's first female president. Following the end of the LDP–Komeito coalition, Takaichi secured a coalition agreement with the Japan Innovation Party, and was elected prime minister by the National Diet on 21 October.

Takaichi's views have been variously described as conservative or ultraconservative.^[3]^[4] Her domestic policy includes support for proactive government spending and the continuation of Abenomics. She has taken conservative positions on social issues, such as opposition to same-sex marriage, to the recognition of separate surnames for spouses, and to female succession to the Japanese throne. She supports revising Article 9 of the Constitution of Japan, which renounces the use of military force, a pro-Taiwanese foreign policy, and strengthening the US–Japan alliance. A member of Nippon Kaigi, she has been described as holding revisionist views of Japan's conduct during the Second World War, and criticized the Murayama and Kono statements. She has made regular visits to the controversial Yasukuni Shrine.

Early life

Takaichi was born on 7 March 1961 in Yamatokōriyama, Nara Prefecture, to a dual-income middle class family. Her father, Daikyū Takaichi (1934–2013),^[5] worked for an automotive firm affiliated with Toyota and her mother, Kazuko Takaichi (1932–2018),^[6] served in the Nara Prefectural Police [ja].^[7]^[8] Takaichi graduated from Nara Prefectural Unebi High School [ja]. Despite qualifying to matriculate at Keio and Waseda universities in Tokyo,^[9] she did not attend as her parents refused to cover tuition fees if she left home or chose a private university because she was a woman.^[10]^[9] Instead, Takaichi commuted six hours from her family home to attend Kobe University, paying her way with part-time work.^[11] During her university years she joined a band, playing the drums.^[11] She graduated from Kobe with a bachelor's degree in business administration in 1984, then enrolled in the Matsushita Institute of Government and Management.^[12]^[13]

With sponsorship from the Matsushita Institute, she moved to the United States in 1987 to work as a congressional fellow for Democratic congresswoman Pat Schroeder.^[8]^[14]^[15] Upon her return to Japan in 1989, she worked as a legislative analyst with knowledge of American politics, and wrote books based on her experience. She then became a presenter for TV Asahi in March 1989, co-hosting the station's Kodawari TV Pre-Stage program with Renhō. In November 1990, Takaichi was employed as a presenter for Fuji Television, later serving as anchor of the morning information program Asa Da! Dō Naru [ja].^[16]^[17]

Political career

Political beginnings

Takaichi first attempted to run for the Nara Prefecture Electoral District of the House of Councillors during the 1992 House of Councillors elections. She eventually ran as an independent candidate and competed with Mitsuo Hattori for the post, after Mitsuo's father, Yasuji Hattori, decided not to run for the post. Of the 313 eligible voters, Takaichi lost to Hattori as Hattori received a total of 162 votes while Takaichi received a total of 137 votes and 1 invalid vote. Hattori was later proclaimed as the winner of the election.^[14]

Early political career (1993–2006)

Takaichi was first elected to the Japanese parliament's lower house, the House of Representatives, in the 1993 Japanese general election as an independent.^[18] The following year she joined the minor "Liberals" party led by Koji Kakizawa, which soon merged into the New Frontier Party.^[19] In 1996, Takaichi ran as a sanctioned candidate from the New Frontier Party and was re-elected to the House of Representatives; however, the New Frontier Party lost nationally. On 5 November, she responded to recruitment from the Secretary-General of the LDP Koichi Kato and then joined the LDP. Her act of switching parties, two months after winning the election with anti-LDP votes, resulted in heavy criticism from New Frontier Party members.^[20]

In the LDP, Takaichi belonged to the Mori Faction (formally, the Seiwa Seisaku Kenkyūkai) and she served as a Parliamentary Vice Minister for the Ministry of International Trade and Industry under the Keizō Obuchi cabinet.^[18] She also served as chairman of the Education and Science Committee. In the 2000 House of Representatives election she was placed in the first position on the LDP's proportional representation list and easily won her third term. In 2002 she was appointed as the Senior Vice Minister of the Ministry of Economy, Trade and Industry under Junichiro Koizumi.^[21]

In the 2003 Japanese general election, she was defeated in the Nara 1st district by Democratic Party lawmaker Sumio Mabuchi. She moved to the nearby city of Ikoma and won a seat representing the Nara 2nd district in the 2005 Japanese general election.^[22] In 2004, while she was out of the Diet, she took an economics faculty position at Kinki University.^[18]

Abe governments (2006–2007, 2012–2020)

Takaichi served as Minister of State for Okinawa and Northern Territories Affairs, Minister of State for Science and Technology Policy, Minister of State for Innovation, Minister of State for Youth Affairs and Gender Equality,^[23] and Minister of State for Food Safety in the Japanese Cabinet of Prime Minister Shinzō Abe.^[18] In August 2007, she was the only Abe cabinet member to join former Prime Minister Junichiro Koizumi in visiting Yasukuni Shrine on the anniversary of the end of World War II.^[24]

After the LDP's victory in the 2012 Japanese general election, Takaichi was appointed to head the party's Policy Research Council (自由民主党政務調査会長). In January 2013, she recommended that Abe issue an "Abe Statement" to replace the Murayama Statement that apologized for "tremendous damage and suffering" brought by Japan's "colonial rule and aggression".^[25] In 2015, the day before the 70th anniversary of the surrender of Japan, Abe gave the official Cabinet statement, declaring that previous apologies including Murayama's will "remain unshakeable" but arguing against current or future apologies.^[26] The statement was criticized by state media in China^[27] and North Korea,^[28] and Yonhap News Agency in South Korea.^[27]

Takaichi was selected as Minister of Internal Affairs and Communications to replace Yoshitaka Shindō on 3 September 2014. After she was named as a cabinet minister, a photograph was published of her together with Kazunari Yamada, the leader of the National Socialist Japanese Workers' Party – a small neo-Nazi party in Japan. She denied any link with Yamada and said she would not have accepted the picture had she known Yamada's background.^[29] She was also shown promoting a controversial book praising Adolf Hitler's electoral talents in 1994.^[30]

Takaichi was among the three members of the cabinet to visit the controversial Yasukuni Shrine in 2014,^[31] became the first sitting cabinet member to attend the shrine's autumn festival in 2016,^[32] and was one of four cabinet ministers who visited Yasukuni on the 75th anniversary of the end of World War II in August 2020.^[33] In the December 2014 general election, she won an overwhelming 96,000-vote majority in her district, defeating the runner-up by 58,000 votes.^[34]

In February 2016, Takaichi commented that the government could suspend the operations of broadcasters that aired politically biased content.^[35]^[36] The U.S. State Department later described this as "[giving] rise to concerns about increasing government pressure against critical and independent media."^[37] An electoral redistricting in 2017, which Takaichi oversaw as internal affairs minister, eliminated one of Nara Prefecture's districts and resulted in Takaichi again potentially facing off with her former rival Sumio Mabuchi.^[22] Takaichi was replaced by Seiko Noda on 3 August 2017, but returned to the Internal Affairs and Communications post on 11 September 2019, replacing Masatoshi Ishida. Among other initiatives, she put pressure on NHK to cut its licence fee and reform its governance,^[38] and oversaw the distribution of cash handouts during the COVID-19 pandemic.^[39]

Kishida government (2022–2024)

Takaichi served as Minister of State for Economic Security in Kishida's government from August 2022.^[40] She was in charge of preparing a bill to implement a security clearance system for classified information relating to economic security. The lack of such a system had prevented Japan from joining the Five Eyes.^[41] The bill was made law by the Diet in May 2024.^[42]

Hiroyuki Konishi, a Constitutional Democratic Party of Japan-affiliated House of Councillors member, said on 2 March 2023 that he obtained a government document indicating that the former Abe government may have intended to interfere with the freedom of broadcasting by putting pressure on broadcasters that were critical of the LDP.^[43] Takaichi was Minister of Internal Affairs and Communications at the time the document was said to have been created. When pressed during a committee session the following day, Takaichi said that the document was "fabricated" and vowed to resign from parliament if the document were proven genuine.^[43] Several days later, on 7 March 2023, the Internal Affairs ministry confirmed that the document was created by ministerial officials, and opposition Diet members called on Takaichi to resign.^[44] Following the announcement, Takaichi held to her position that the remarks attributed to her within the document were fabricated, adding that Konishi should bear the burden of proving the document's authenticity.^[44]

In August 2023, Takaichi expressed concern that plans to sell the government's stake in Nippon Telegraph and Telephone could make Japan's telecommunications infrastructure vulnerable to China.^[45]

LDP leadership bids (2021, 2024 and 2025)

Takaichi giving a speech for LDP presidential election in Nagoya, September 2025

In August 2021, Takaichi expressed her willingness to challenge then-Prime Minister Yoshihide Suga for the presidency of the LDP in the scheduled election on 29 September.^[46] On 3 September, Suga announced that he would not seek re-election; Takaichi officially announced her bid on 8 September with the support of former Prime Minister Abe.^[47] Takaichi was eliminated in the first round of voting, and Fumio Kishida was elected.^[48]

In August 2024, former Prime Minister Fumio Kishida announced that he would not seek re-election on his post as the President of the LDP. On 9 September, Takaichi announced her second bid to become LDP leader. Among the nine contenders, Takaichi emerged as a frontrunner alongside Shigeru Ishiba and Shinjiro Koizumi. Ultimately, she came first in the first round of voting with 181 votes, but was defeated by Ishiba in the runoff election with 215 votes to Takaichi's 194 votes.^[49]

Following Prime Minister Shigeru Ishiba's announcement his resignation in September 2025, Takaichi announced her candidacy for LDP president in the resulting leadership election on 18 September 2025.^[50] In early polling, Takaichi and agricultural minister Shinjirō Koizumi were identified as the frontrunners.^[51] Ultimately, Takaichi won both rounds, defeating Koizumi with 185 votes to 156 votes in the runoff and becoming the first woman to hold the post of LDP president.^[52]

LDP presidency

Upon her election as party president, it was already speculated that a Takaichi government would accommodate an interest rate increase by the Bank of Japan early in her possible tenure as prime minister.^[53] After her election, the Nikkei 225 share gauge surged past the 47,000 level for the first time and the yen slid in terms of its value.^[53] The Nikkei rose over 4% to hit a record high and the index closed 4.75% higher to end the trading day,^[54] while the value of the yen lost 1.8% against the dollar.^[55]

Komeito party leader Tetsuo Saito announced on 10 October that his party would break with the LDP and leave the governing coalition, citing disagreements with Takaichi's leadership and the LDP's handling of the slush fund scandal.^[56]^[57] This development signified the collapse of the 26-year-old LDP–Komeito coalition;^[57] as a result, the parliamentary election to choose Japan's next prime minister was pushed back from 15 to 20 October.^[56]^[58] On 15 October, Takaichi asked Hirofumi Yoshimura, the leader of the Japan Innovation Party, to enter into a coalition with the LDP.^[59] On 17 October, the National Diet officially voted to set 21 October as the session confirmation date.^[60] On 19 October, it was announced that the LDP and the Japan Innovation Party agreed to form a coalition, lasting through October 2027. The leaders of both parties signed a coalition agreement on 20 October, clearing Takaichi's path to the premiership.^[61]^[62] At the 21 October meeting of the National Diet, both houses nominated Takaichi to succeed Shigeru Ishiba as prime minister.^[63] Takaichi avoided a runoff in the lower house, garnering 237 votes against Constitutional Democratic Party leader Yoshihiko Noda's 149.^[64] She was officially appointed prime minister by Emperor Naruhito in a ceremony at the Tokyo Imperial Palace later that day.^[65] She became both the first woman,^[66] and the first person from Nara Prefecture to hold the post.^[67] She is also the first prime minister of Japan born in the 1960s.

Premiership (2025–present)


Premiership of Sanae Takaichi 21 October 2025 – present
Monarch	Emperor Naruhito
Cabinet	Takaichi Cabinet
Party	Liberal Democratic
Seat	Naikaku Sōri Daijin Kantei
Constituency	Nara 2nd
← Shigeru Ishiba
Emblem of the Government of Japan

After becoming prime minister on 21 October, Takaichi formed her cabinet. While she had said that she wanted her cabinet to include as many women as those in the Nordic countries,^[68]^[69] only two women would actually join the cabinet: Satsuki Katayama as Japan's first female finance minister,^[70] and Kimi Onoda as economic security minister.^[68] In her inaugural press conference, Takaichi said that she "prioritised equality of opportunity" above all else, and had selected ministers based on their qualifications, not gender.^[71]^[72]

The cabinet was viewed as favoring party unity, with Takaichi's rivals receiving key positions: Toshimitsu Motegi as foreign minister, Yoshimasa Hayashi as internal affairs minister and Shinjiro Koizumi as defense minister. Ishiba's confidant Ryosei Akazawa was promoted to minister of economy, trade and industry, showing a degree of continuity.^[73]^[74] Chief Cabinet Secretary Minoru Kihara, however, is ideologically aligned with Takaichi, a break from recent prime ministers.^[75]

During the first press conference of her premiership on 21 October 2025, Takaichi outlined her key priorities such as tackling rising inflation and also said that she would work to implement suspension of the provisional gasoline tax rate. Takaichi also announced her other plans such as the proposal for creating a back-up capital region, overhauling the country's social security system, revising the constitution, and creating a majority government to bring stability while listening to opposition parties regarding national policies and raising the national tax-free income threshold, which are also in line with her agreement with the Japan Innovation Party. Takaichi also stated that crisis management is part of her core agendas in her premiership and laid out her plans to increase the collaboration of the public and private sectors in investing in economic, energy, and food security.^[76] According to local reports, Takaichi is currently planning a ¥13.9 trillion ($92.19 billion) economic stimulus package as part of her first economic initiative policies aimed for "responsible proactive fiscal policy", which has three main pillars; namely measures to counter inflation, investment in growth industries, and national security. Other proposals also include the expansion of local government grants for small and medium businesses and additional investments in technology such as artificial intelligence and semiconductors.^[77]

During her first policy speech at the National Diet on 24 October 2025, Takaichi repeated her priorities in tackling inflation, fiscal spending, the creation of a economic growth panel, and her previous proposal on scrapping the provisional tax on gasoline.^[78] Takaichi also stated that she would bring forward Japan's plans to raise annual military spending to 2% of GDP, announcing a new target of March 2026, rather than the previous target of 2027 in an aim to modernize and upgrade the capabilities of the Japan Self-Defense Forces, while laying out a proposal to revise the country's three national security documents due to the evolving threats in the region, such as the Russian invasion of Ukraine, the Gaza war, the Red Sea crisis, and increasing military actions by North Korea, Russia, and China. Takaichi also mentioned the need to continuation of Japan's alliance with the United States while enhancing Japan's diplomacy to the international community. ^[79] Takaichi also renewed her two predecessors' efforts to make Japan a leading asset management center and for their plan of setting up an agency for disaster prevention.^[80] Takaichi emphasized the need for immigrant labour, saying that foreign workers are still needed to supplement Japan's declining population. She highlighted the need to balance labour market needs and the increasing immigrant population, noting that the country's acceptance of migrants is premised on their compliance with Japan's rules and laws, and vowed to strengthen regulations to enforce compliance.^[80]

Foreign policy

Takaichi made her diplomatic debut at the 47th ASEAN Summit in Kuala Lumpur, Malaysia, where she made efforts to strengthen cooperation on the maritime, artificial intelligence, and cybersecurity sectors. She also held bilateral meetings with Philippine president Bongbong Marcos, Malaysian prime minister Anwar Ibrahim, and Australian prime minister Anthony Albanese.^[81]^[82]^[83]^[84] During the ASEAN meeting, Takaichi also attended the ASEAN+3 Summit, the ASEAN–Japan Summit, the 20th East Asia Summit, and the Second ASEAN Global Dialogue. Takaichi skipped the remaining events of the summit, flying back to Tokyo to meet with US president Donald Trump the next day.^[85]

Takaichi met with Trump on 28 October 2025 at the Akasaka Palace. The two leaders signed agreements on trade, minerals, nuclear technology and rare earths. Takaichi also expressed her intent to strengthen the US–Japan alliance. After their meeting, Takaichi gave Trump a putter formerly owned by former prime minister Shinzo Abe, a golf ball signed by Japanese professional golfer Hideki Matsuyama, and a gold-leaf golf ball.^[86]^[87] During their visit at the US Yokosuka Naval Base, aboard the USS George Washington (CVN-73), Takaichi vowed to bring the US–Japan alliance into a "golden age", amid a "severe security environment".^[88]^[89] She also said she would recommend Trump for the Nobel Peace Prize.^[90]

Takaichi has been described as holding hard-line conservative and Japanese nationalist views,^[91]^[92]^[93]^[94] citing former British prime minister Margaret Thatcher as a role model^[8]^[95] and deeply influential on her personal political beliefs.^[b] Like Thatcher, she is called the "Iron Lady".^[c] Takaichi is a member of Nippon Kaigi, an organisation that argues for a reinterpretation of Japanese history amongst ultranationalist lines.^[103]

Taro Kono, another LDP minister and member of the House of Representatives, has said that Takaichi is on the far right of the political spectrum within the LDP.^[104] Takaichi has been described as "far-right" by Deutsche Welle and the South China Morning Post,^[105]^[106] and various sources including Time magazine, the Los Angeles Times, The New York Times, The Guardian, Politico and Foreign Policy have described her as "ultraconservative".^[113]

Immigration

Like her fellow candidates in the 2025 LDP leadership election, Takaichi has been described as taking a "hard-line stance" on immigration. The New York Times stated that during her leadership campaign "she seized on a wave of anti-immigrant sentiment".^[114] Specifically she has been described as wanting "tighter restrictions on immigration"^[115] and employed "anti-immigration rhetoric" during her campaign.^[116]

During the campaign she called for a "crackdown" on illegal migration and emphasized that "foreigners must strictly obey" Japanese law stating that those who overstay their visa or abscond from justice should be treated as harshly as Japanese citizens. She proposed that policies be reconsidered from the ground up, with an aim to establish an "orderly coexistence" between Japanese citizens and immigrants based on "mutual consideration" in communities. In her campaign manifesto she also proposed establishing an agency to tackle issues such as visa overstays, overtourism, and land purchases by foreign nationals, particularly near defense facilities and strategic assets. On refugees she explicitly stated: "For those who come [to Japan] with financial motives and claim that they are refugees, I'll have you go home."^[117]^[118]

Takaichi supports adoption of a "Comprehensive Economic Security Act" that would establish laws and organizations to prevent foreign students and engineers who come to Japan from nations like China from taking Japanese technology back to their home countries for military purposes.^[119]

Economics

Takaichi is known for favouring proactive government spending. She supports heavy government investment in critical strategic sectors in what she refers to as "crisis management investment". These include: artificial intelligence, semiconductors, nuclear fusion, biotechnology, and defence.^[120] She supports maintaining Shinzo Abe's policy of Abenomics.^[121] During the 2025 LDP leadership election, she said she would consider paying for an economic stimulus plan by issuing bonds to service the national debt.^[122]

During her 2021 run for LDP leader, she put forward a three-pronged "Plan to Strengthen the Japanese Economy", also known as "New Abenomics" or "Sanaenomics". The first prong is expansionary monetary policy, the second prong is "flexible fiscal spending in response to crises," and the third prong is "bold investment in crisis management and growth".^[123] The plan places particular emphasis on "bold crisis management and growth investment", which will involve large-scale fiscal spending and the development of legal systems and new economic bonds.^[124]

Takaichi has advocated for tax increases on corporations. She has considered raising taxes on cash deposits rather than retained earnings, and in September 2021 she estimated that "a 1% tax on corporate cash deposits would increase tax revenue by 2 trillion yen. Even if companies with capital of 100 million yen or less are excluded, tax revenue would increase by 1 trillion yen."^[123]

Social issues

Takaichi has expressed socially conservative views on several issues.^[8] She said in December 2020 that proposed legislation to recognize separate family names for married couples could "destroy the social structure based on family units",^[125] and led an LDP group of legislators opposed to the change.^[36] Takaichi also opposes revising the Imperial Household Law to allow women to ascend the Chrysanthemum Throne.^[8] While opposing the legalization of same-sex marriage, she has also said that "there should be no prejudice against sexual orientation or gender identity" and expressed support in "promoting understanding itself."^[126]

Takaichi has advocated stricter regulations on the media, including penalties for outlets that she believes unfairly criticize the government, and legal consequences for defacing or damaging Japan's national flag.^[103] Takaichi serves as the vice chairperson of the parliamentary conference of the Shinto Association of Spiritual Leadership (Shinto Seiji Renmei),^[15] which advocates for restoration of Shinto religious rites and moral education.^[127]

Foreign policy

Takaichi, like all other candidates in the 2025 LDP leadership election, supports revising article nine of the Japanese constitution to include mention of the Japan Self-Defence Forces.^[128] In 2021, she advocated revising the constitution to reposition the Self-Defense Forces as a "National Army", and increasing defense spending to promote the procurement of advanced equipment and research and development. She stated that in the event of war, "it is important to neutralize enemy bases first."^[129] She has proposed the adoption of anti-espionage legislation, something also supported by the opposition parties such as the Democratic Party for the People.^[118] She is also in favour of the creation of a national intelligence agency.^[130]

Takaichi has been critical of Chinese economic practices such as intellectual property theft, and has voiced support for reducing economic dependence on China. She has argued for deployment of US medium-range missiles to Japan,^[131] and the removal of marine buoys placed by China in waters both countries claim as part of the Senkaku Islands dispute.^[132] In April 2025, she visited Taiwan and met with President Lai Ching-te. She has repeated Shinzo Abe's statement that a "Taiwan emergency is a Japan emergency."^[133] During the 2021 Liberal Democratic Party leadership election, in which she placed third, her stance on China was the most hawkish of any candidate.^[131]

In 2008, Takaichi published a statement on protests calling for revision of the U.S.–Japan Status of Forces Agreement (SOFA), following the arrest of a US marine in Okinawa on suspicion of child rape.^[134] Takaichi argued the US was unlikely to approve a more favorable extradition agreement, as the US would not accept the Japanese judicial system's barring of a defense attorney presence during interrogations, and could also weaken its military commitment to Japan. She also argued that changing the SOFA with the US could lead to a change in the SOFA between the United Nations and Iraq, exposing the Japanese Iraq Reconstruction and Support Group to Iraqi jurisdiction.^[135]

On nuclear weapons policy, she has said "It is contradictory to say that we will adhere to the Three Non-Nuclear Principles while gaining deterrence under the US nuclear umbrella."^[136] She has argued for the consideration of allowing US nuclear weapons into Japanese territory on land and sea in an emergency.^[137] In March 2022, she said that "Ukraine is not a distant issue", pointing to Russian military bases in the Kuril Islands, as well as China.^[138]

Takaichi has been described as holding revisionist views of Japan's conduct during the Second World War.^[139]^[140]^[141]

Takaichi has made multiple visits to Yasukuni Shrine, which is viewed as controversial in China and Korea, primarily surrounding its enshrinement of Japanese Second World War-era Class A war criminals.^[142]^[143]^[8] She made visits in April and August 2024, both times signing as minister of state.^[142]^[143]^[8] She also visited in August 2025, on the 80th anniversary of the surrender of Japan.^[144] In the 2021 LDP leadership race, she said she would continue to visit the shrine if elected prime minister,^[131] but in the 2025 race avoided commenting on the question.^[112]

In 2022, Takaichi made remarks about the Yasukuni Shrine issue that were controversial in South Korea.^[145] She said, "When we act ambiguously, such as stopping our visits to Yasukuni Shrine midway, the other side climbs up", using the derogatory Japanese word tsukeagaru, which means "to take advantage of someone's politeness or kindness and act impudently". She went on to say that continuing to visit the shrine would eventually make "neighbouring countries...look foolish and stop complaining".^[145]

Takaichi has said that war crimes committed by Japan in World War II have been exaggerated.^[8] She takes a negative view of the Kono^[146]^[147] and the Murayama statements,^[148]^[149] which issued apologies for Japanese war crimes, including comfort women. In an appearance on a television program on 18 August 2002, Takaichi was asked, "Do you think Japan's war after the Manchurian Incident was a war of self-defence?" to which she replied, "I think it was a war for security."^[150]

In 2004, Takaichi wrote a column on her website regarding the Japanese history textbook controversies. She defended recent comments by Nariaki Nakayama, the Minister of Education, Culture, Sports, Science and Technology (MEXT) that textbooks were "extremely self-deprecating" and should continue decreasing usage of terms including "comfort women" and "forced labor". She wrote that the Imperial Japanese Armed Forces made "overseas advances" (海外での進軍, kaigai deno shingun) that textbooks termed as "invasion" (侵略, shinryaku), while foreign offensives like the Soviet invasion of Manchuria were termed "southward advance" (南下, nanka).^[151]

She argued against the inclusion by some school textbooks of China's death toll estimate for the Nanjing Massacre. She recounted her complaint to MEXT against textbooks that included criticism of the government's Act on National Flag and Anthem and of then–Prime Minister Junichiro Koizumi's visits to Yasukuni Shrine. She said it was "clear" that Japan "intended to wage a war of self-defense".^[152]

Personal life

Takaichi married a fellow member of the House of Representatives, Taku Yamamoto, in 2004.^[153] They have no children together, but Takaichi adopted Yamamoto's three children from a previous marriage. They divorced in July 2017, with Takaichi citing differing political views and aspirations as the reason.^[154]^[155] They remarried in December 2021. She has four grandchildren through her stepchildren.^[156]^[157] After undergoing surgery for a gynecological disease, Takaichi found it difficult to conceive and give birth, and gave up on having children. In 2007, she said, "I want society to be welcoming to infertile women."^[158]

During her first marriage, Takaichi assumed her husband's family name legally, but continued to use her maiden name in public life. Upon remarriage, Taku Yamamoto took the name Takaichi instead, fulfilling the legal requirement that married couples have the same family name.^[2] Yamamoto suffered from a cerebral infarction in 2025, leaving the right side of his body paralysed. Takaichi serves as his caregiver.^[159] Despite being members of opposing political parties, Takaichi is known to be friends with Yoshihiko Noda, leader of the Constitutional Democratic Party of Japan, the largest opposition party, since 2024. Noda was Takaichi's senior during their time at the Matsushita Institute of Government and Management.^[160]^[161]

Takaichi is an avid fan of JRA horse racing, a heavy metal and Japanese rock listener, especially from artists Demon Kakka, B'z, and X Japan, and is a supporter of sporting teams such as Gamba Osaka and Hanshin Tigers.^[162] Takaichi was known to play the drums and the piano during her youth.^[163] She also holds a title of Sommelier d'honneur and has an interest in motorcycles, having owned a Kawasaki Z400.^[12]

Takaichi reportedly practices judo, karate, and scuba diving. She is a car enthusiast, owning a 1991 Toyota Supra A70 2.5GT Twin-Turbo Limited during her early years in parliament, during which she used the car to drive to her workplace for over 20 years. Takaichi's Supra A70 served as a replacement to her Toyota Supra Celica XX. The car is currently on display in a local Toyota dealership museum in Nara.^[14]^[164] Takaichi is a heavy smoker and a known manga lover, being a particular fan of Bari Bari Densetsu and Kaji Ryusuke no Gi.^[165]^[166] Takaichi is a member of the Parliamentarians' League for Japan's Anime, Manga, and Games.^[163]