Hai con lừa

Thử tưởng tượng nếu bạn đang đi trên đường, hay đang ngồi một mình yên lặng trong phòng, hay đang thả bước đi dạo trong công viên. Trong những lúc ấy, điều gì có thể làm cho bạn bị chi phối khỏi sự yên tĩnh? Tiếng động! Một tiếng còi hú, một tiếng chim kêu có thể làm cho bạn gây sự chú ý đến nó. Có những tiếng động góp phần cho bạn thêm sự thanh thản, vui tươi, nhưng có những tiếng động có thể gây thêm bực mình cho bạn.

* * *

Trong tập truyện ngụ ngôn của La Fontanie, tác giả kể câu chuyện về hai con lừa chở hàng hoá như sau. Cả hai con lừa đều mang trên lưng mình những món hàng do người chủ đặt lên. Chú lừa thứ nhất mang thóc, gạo, bột; chú thong dong bước đi giữa phố chợ với ý thức là chu toàn phận vụ của kẻ chuyên chở hàng cho chủ.

Chú lừa thứ hai mang trên lưng bạc vàng và đồ trang sức. Chú cũng đi ngang giữa phố chợ đông người qua lại. Đi được một quảng, chủ thầm nghĩ, mình phải dẫm chân thật to, đi bước thật oai để tạo những tiếng vang gây sự chú ý cho người đi đường. Mình cần phải cho người ta biết rằng vì mình có khả năng, kinh nghiệm, nên ông chủ mới giao cho mình chở vàng bạc quí giá. Chú còn hãnh diện khi nghĩ rằng, mình đẹp hơn con lừa kia vì trên lưng của mình toàn là vàng bạc châu báu. Với ý nghĩ đó, chú sãi những bước chân thật lớn, tạo những tiếng kêu thật to. Và quả đúng như chú mong đợi, nhiều người đi đường bắt đầu để ý đến chúng. Thật không may cho chú, trong số những người để ý đến chú, bọn cướp là những kẻ nhạy bén nhận ra vàng bạc trên lưng chú. Chúng dẫn chú lừa đi hướng khác, giết chú lừa làm thịt, và lấy hết vàng bạc của chủ. Quan sát cảnh bạn mình bị hại, chú lừa chở thóc, gạo tự nhủ – “Ôi, chỉ vì hư danh mà hại thân; ôi, chỉ vì khoe khoang mà oan mạng!”

* * *

Biết bao nổi phiền phức mà ta mang vào mình cũng chỉ vì “danh.” Biết bao điều nhọc nhằn mà ta tự chuốc lấy cũng chỉ vì mong “được biết.” Tựa như câu chuyện ngụ ngôn trên, nếu chú lừa thứ hai cứ thong dong đừng bận tâm bám víu vào “hư danh” ảo ảnh ấy, thì chắc hẳn chú vẫn cứ thong dong bước đi giữa phố đời. Phận vụ mình được chu toàn, tài sản của chủ không bị mất, và mạng mình không bị chết oan. Thế mới rõ, ảo ảnh – hư danh thật nguy hiểm cho chính mỗi con người chúng ta.

Bạn nên nhớ, khi bạn tạo ra một tiếng động, tức bạn gây một sự chú ý của người khác về bạn. Tiếng động ấy có thật sự hấp dẫn người khác hay không; người người khác chú ý đến nó với thái độ như thế nào là tùy vào tiếng động bạn gây ra. Một cử chỉ, lời nói của bạn trong cuộc sống tựa như những tiếng động ấy vậy. Nói một cách khác, những việc bạn làm, những tư tưởng bạn suy nghĩ, và nhất là những lời bạn nói ra, chúng tựa như chiếc mũi tên được bắn ra – Đã bắn ra, thì không thể lấy lại. Tương tự như mũi tên khi chuẩn bị được bắn ra, nó luôn được nhắm vào một mục tiêu nào đó; lời nói và hành động của bạn khi được thực hiện, chúng cũng có một mục tiêu nhất định như vậy. Nhắm điểm nào, sẽ trúng điểm đó. Nếu mục tiêu của bạn là phục vụ, chu toàn bổn phận, bạn sẽ đạt được mục tiêu ấy. Nếu mục tiêu của bạn là được “biết đến” bạn cũng sẽ được như thế. Vấn đề là sau khi bạn đã đạt được những mục tiêu ấy, những thành quả này có thực sự góp phần làm cho nhân cách bạn lớn lên hay nhỏ lại – đó mới chính là điều đáng quan tâm.

* * *

Chúng ta tự hỏi lòng mình, tại sao con người lại “ham danh”? Tại sao con người lại thích nổi tiếng? Tại sao con người lại thích chỗ nhất? – Đừng vội trách ngay nếu bạn gặp những con người như thế trong đời thường. Những đặc tính này có phải là tính xấu không? Đừng vội kết luận ngay nếu bạn tìm thấy chúng ngay trong chính con người mình. Hiểu rằng, nếu tôi khát, tức là con người tôi thiếu nước. Cũng vậy, nếu con người tôi tìm “chỗ nhất,” thì hẳn con người tôi đang thiếu thốn điều này. Nếu tôi thích được biết đến, thì hẳn con người tôi cần được sự công nhận. Đó là qui luật. Vậy nếu khi tôi thấy ai đó thích được nổi tiếng, thích được ca tụng, thích được ngồi “chỗ nhất,” thái độ phù hợp tôi dành cho người ấy, không phải là phê bình, lên lớp, nói sau lưng, nhưng chính là quãng đại bù lấp vào chỗ “thiếu hụt” của người ấy.

Bạn thân mến, có mất mát gì đâu nếu bạn thêm một lời chúc mừng, công nhận thành quả, một lời động viên khích lệ cho những con người đang cần những điều đó? Nếu bạn biết sẵn sàng quảng đại tặng 1,000 đôla để làm từ thiện, giúp người nghèo tận xa xa ở đâu đó, vậy có lý nào bạn lại tiết kiệm một lời động viên tích cực đối với người thân, vợ chồng, con cái, bạn hữu đang sống hằng ngày với bạn? Tập sống được điều này, tự nhiên một ngày nào đó bạn cũng không còn bận tâm tới việc tạo “tiếng động” trong môi trường mình đang sống. Quả đúng là như thế, vì lúc ấy mối quan tâm của bạn chính là phục vụ con người khác, quan tâm con người khác, và khích lệ con người khác. Khi nghĩ đến người khác hơn nghĩ về mình, con người mình được lấp đầy mà không thiếu thốn gì nữa. Khi đã không thiếu thốn, thì đâu cần tìm thêm những “chỗ nhất” để bù đắp nữa, phải không bạn.

Thưa bạn, “Chính lúc quên mình, là lúc gặp lại bản thân” (St. Phanxicô Assisi).